एका शापित गंधर्वाचा अंत...

मायकल जॅक्सन मेला !...एका शापित गंधर्वाचा हा अंत अत्यंत चटका लावून गेला...मायकल मेला..असं म्हणताना मनाला यातना होताहेत...पण 'तो मेला' हे क्रियापद केवळ त्याच्यावरील प्रेमापोटीच.
शाळेत असल्यापासूनच विशेषतः जेव्हापासून पाश्चात्य संगीत कळायला लागलं, त्याबद्दल माहिती झाली तेव्हा एलिटन जॉन असेल, जॉर्ज मायकल असेल किंवा अन्य कोणी...पण कायम पारायण ज्याच्या गाण्यांचे केले तो एकमेव मायकल जॅक्सन होता..
मायकलच्या प्रत्येक गाण्यात किंवा अल्बममध्ये केवळ व्यावसायिक एप्रोज नव्हता तर त्याला एक थीम होती...ही थीम केवळ मार्केटिंगसाठी नव्हती तर त्या थीमला एक सामाजिक आशय होता...
कलाकाराने त्याची प्रतीभा जर सामाजिक भान राखून समाजकारणासाठी वापरली तर त्याचा परिणाम किती आणि कसा साधला जातो, याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे मायकल जॅक्सन. उदाहरणादाखल सांगायचे झाल्यास व्हिएतनाम युद्धाच्यावेळी अमेरिकेने विशेषतः 'काळ्या' लोकांच्या हिंसेविरोधात मायकल जॅक्सनने अशाच पद्धतीने आपल्या गीताच्या माध्यमातून आवाज उठवला होता...त्या गीताच्या काही ओळी खालीलप्रमाणे...
"Heal The World"
There's A Place InYour HeartAnd I Know That It Is Love
And This Place CouldBe MuchBrighter Than Tomorrow
And If You Really TryYou'll Find There's No Need To Cry
In This Place You'll FeelThere's No Hurt Or Sorrow
There Are WaysTo Get There
If You Care EnoughFor The Living
Make A Little Space
Make A Better Place
...Heal The World
Make It A Better PlaceFor You And For Me
And The Entire Human Race
There Are People Dying
If You Care Enough
For The Living
Make A Better PlaceFor You And For U and For me.
एखाद्या व्यक्तीची विशेषतः कलाकाराची संवेदना जोपर्यंत जागृत असते तोपर्यंतच त्याची निर्मितीक्षमता शाबूत असते...मायकलमध्ये ही संवेदना तो मरेपर्यंत कायम होती...त्याच्यातली संवेदना जशी त्याच्या निर्मितीक्षमतेचा स्त्रोत होती, तशीच त्याच्या आजूबाजूला वावरणा-या व्यक्तींच्याही निर्मितीक्षमतेचा स्त्रोत होती, याचे उदाहरण मायकलची सख्खी बहिण जेनेथ जॅक्सन...
मायकलच्या कलेबद्दल तर काय बोलावं, शब्दच म्यान होतात. गोड-कडू अशा अनेक आठवणींच्या हिंदोळ्यावर असलेले मायकलचे आयुष्य कधी सावरलेच नाही...जगाला आपल्या तालावर थिकरवणा-या मायकेलने आयुष्यात असे अनेक दाहक अनुभव घेतले....
पण तरीही काहींना प्रसिद्धीच्या झोतात राहण्याची कला चांगली जमते. 'बाय हूक ऑर बाय क्रूक' हे त्यांच्यासाठी वेगळ्या अर्थाने लागू होतं. मायकेल जॅक्सनही त्यापैकीच एक. काही वेळा तर तो प्रसिद्धीच्या मागे लागण्यापेक्षा (अप)प्रसिद्धीच त्याच्या मागे लागली. ७० च्या दशकात अमेरिकेला स्वत:च्या संगीतावर झुलायला लावलेला जॅक्सन जगभर प्रसिद्ध झाला, ते त्याच्या डान्समधल्या कॉम्प्लिकेटेड स्टेप्सनी.
रॉक, पॉप हे वेस्टर्न कल्चर. भारतातल्या हाय क्लासला या कल्चरची ओळख असली, तरी मुंबईतल्या चाळीपर्यंतही हे कल्चर पोहोचवलं ते मायकेल जॅक्सन आणि मडोनाने. अमेरिकेत पॉप म्युझिकच्या प्रेझेण्टेशनमधे एकीकडे कमालीचा बदल करतानाच डान्समधल्या त्याच्या फिजिकली कॉम्प्लिकेटेड स्टेप्सनी सर्वांनाच वेड लावलं. डान्स करताना हा माणूस हाडं बाजूला काढून ठेवतो का, याला गुरुत्वाकर्षणाचे नियमही लागू होत नाही का, असे प्रश्न गमतीने विचारले जात होते. याच दरम्यान मायकेलने नाकाचा शेप बदलण्यासाठी त्यावर १७ शस्त्रक्रिया केल्याची चर्चाही होती. पॉप म्युझिकवर डान्स करताना मायकेलने केलेल्या स्टेप्स महत्त्वाच्या मानल्या जाऊ लागल्या. वेस्टर्न डान्स हे जॅक्सनच्या स्टेप्सशिवाय पूर्णच होऊ शकत नाही, अशी भावना गेल्या दशकापर्यंत होती. जॅक्सनच्या या स्टेप्सपैकी सर्वात हिट ठरल्या, त्या रोबोट आणि मूनवॉक. हात हवेत स्थिर ठेवत हवेत चालण्याची कसरत नंतर बॉलिवूडच्या नायकांनीही अनेकदा करून दाखवली. एक वेळ अशी आली, की संगीतापेक्षा मायकेलचा डान्सच अधिक महत्त्वाचा ठरला...
असो, काही असलं तरी मायकल जॅक्सन आज गेला....असं म्हणतात की गंधर्वांना सर्व कला अवगत असतात, हा गंधर्व शापित होता. पण शापित असला तरी तो गंधर्व होता...आणि म्हणूनच तो गेला...आणि तोही अगदी मनाला चटका लावूनच !
मायकल जॅक्सन हे एक वादळ होतं...आणि आता हे वादळ ओसरलयं इतकचं.

जिहाल ए मस्ती...

अनेक दिवसांनी आज मनसोक्त संगीत ऐकावसं वाटलं...आणि सगळी कामे सोडून ते ऐकलं.
संगीतात किती ताकद आहे, मूळात भारतीय संगीत, मग ते कोणत्याही प्रकारचे असो, अभिजात, सुगम, लोकसंगीत किंवा अन्य किती म्हणून व्हरायटी आहे त्यात.
भारतातल्या भाषा, त्या भाषांचा लहेजा, त्याला मिळालेली स्वरांची अन् सुरांची साथ...विलक्षण सौंदर्याचे आविष्कारचं या सा-यातून जन्माला येतात.
गुलाम अलीची 'ये दिल ये पागल दिल मेरा'...असंख्य वेळा ऐकूनही मनाची तृप्ती अशी होतच नाही.
त्यातील एक अंतरा...
'अब मै समझा तेरे रुक्सार पे तील का मतलब
दौलत-ए-हुस्न पे दरबान बिठा रख्खा है'...
शब्द, स्वर, गायकी, सुर सारं काही अगदी विलक्षण....गुलाम अली, ज्याचे साक्षात स्वर गुलाम आहेत, असे गायक. गझलमधील शब्दांचा सुरांच्या मदतीने प्रत्येक रेशीम पदर उलगडवून दाखवणारा एक समृद्ध गायक...
म्युझिक थेरपी हा प्रकार मला फारसा माहित नाही, पण ही थेरपी जर खरी असेल तर निश्चित संगीतामुळे माणसाच्या अनेक समस्या लीलया सुटू शकतील...
फार लिहायचयं, पण सध्या इतकचं.